Η ιστορική εφημερίδα Il Mattino γιορτάζει τα πρώτα 130 χρόνια της. Αυτό μας φαίνεται μια ευκαιρία για μια πολύ σύντομη ανασκόπηση ενός κομματιού αυτής της μακρόχρονης ιστορίας του λεγόμενου μεριδιοναλισμού (meridionalismo) που, ξεκινώντας από το 1892, την ημερομηνία ίδρυσης της εφημερίδας από τους Scarfoglio και Serao, μας οδηγεί στην πραγματικότητα μιας ναπολετάνικης εφημερίδας διαχειριζόμενης από και στη Ρώμη.
Ο Serao και ο Scarfoglio είναι εξαιρετικά παραδείγματα του τι είναι ο μεριδιοναλισμός, ή ένα είδος ιταλικής πολιτικής ή πνευματικής δράσης που έχει τη δική του αντίφαση: λειτουργεί για μια κατηγορία ακριβώς “ο Νότος/il meridione” ή για τους Νότιους/meridionali ένα είδος ιθαγένειας που ποτέ δεν αμφισβητεί εις βάθος το status quo, αλλά που ανταποκρίνεται ακριβώς σε ιταλικούς κανόνες που, όπως μας υπενθυμίζει ο καθηγητής Mellino, είναι ιδεολογικά εμποτισμένοι με τις ρίζες του ιταλικού κράτους και είναι εγγενείς σε μια φυλετική πλατφόρμα.
Η επιστολή του λεγόμενου Μουσείου Lombroso, με ημερομηνία 1895, ή μόλις τρία χρόνια μετά την εφημερίδα (Il Mattino) που για τον Scarfoglio θα έπρεπε να ήταν «πρωταθλητής των δικαιωμάτων των Νότιων, μπροστά στην υπόλοιπη πατρίδα» μας δίνει ένα ξεκάθαρο παράδειγμα αυτού που γράφουμε.
Αυτή είναι μια επιστολή γραμμένη και χειρόγραφη στο χέρι του από τον Edoardo Scarfoglio για τον «επιφανή κύριο καθηγητή Lombroso» στην οποία ο συνιδρυτής της Il Mattino παρακαλεί τον πατέρα της ιταλικής εγκληματικής ανθρωπολογίας και πρόδρομο της ευγονικής να συνεργαστεί στη σύνταξη σχετικών άρθρων σε δίκες και εγκλήματα για τη νέα Corriere di Roma που ιδρύει μαζί με τη σύζυγο του, Matilde Serao, η οποία προσφέρει στον ψευδοεπιστήμονα «τις καλύτερες ευχές» και όπου ο Scarfoglio θέτει τον εαυτό του στην «απόλυτη διάθεση του», με εκτίμηση.
Επίσης πολύ εκπλήσσει η πρόσκληση προς τον Lombroso να δημοσιεύσει άρθρα «μόλις ο τηλεγράφος του παραδώσει είδηση για έναν «νέο Misdea». Εδώ βρισκόμαστε πραγματικά στην προσβολή της κατηγορίας που θα ονομάζαμε αντιπολιτική και σίγουρα ιδεολογική του λεγόμενου «Μεριδιοναλισμού», λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ο Καλαβρός Misdea καταδικάσθηκε σε θάνατο ως γεννημένος παραβάτης, «που αναπαράγεται, χάρη σε εκ γενετής παθήσεις, τα ανατομικά και ψυχικά χαρακτηριστικά του πρωτόγονου ανθρώπου, του άγριου ανθρώπου», προερχόμενος από μια χώρα ληστρική. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Edoardo Scarfoglio, σε περίπου σαράντα τεύχη της εφημερίδας «Riforma» της Ρώμης, ήταν ο συγγραφέας του Μυθιστορήματος του Misdea, όπου εμφανίζονται συχνά στερεότυπες εικόνες του Μεσημβρινού, ένα εξαιρετικό παράδειγμα κατωτερότητας, ελαττωμάτων και εγκληματικότητας που χαρακτηρίζουν τους νότιους πληθυσμούς και όπου η μοίρα του Misdea πλησιάζει αυτή των πολλών χωρικών του Νότου, νεαρών και άγριων ακόμα, που αναγκάζονται στην άκαμπτη και πολύ σκληρή πειθαρχία της στρατιωτικής θητείας χωρίς να μπορούν να καταλάβουν το νόημά της. Η στρατιωτική βία και η οικονομική καταστροφή που ασκεί το νέο ιταλικό κράτος, του οποίου η πολιτική πράγματι επιβεβαιώνεται, αποσιωπούνται. Χρησιμοποιώντας τις «ανακαλύψεις» του Lombroso για μεταρρυθμιστικούς σκοπούς, αναθέτοντας στην ψυχιατρική και την εγκληματική ανθρωπολογία το καθήκον να προκαλέσουν τη δράση των νομοθετών, να τροποποιήσουν τους θεσμούς. Ο Lombroso για να μεταρρυθμίσει το Νότο, λίγο να «ιταλοποιήσει» το Μεσημβρινό για να λύσει το «νότιο ζήτημα» όπως είπε ο κατ’εξοχήν μεριδιοναλιστής, καθ. Giuseppe Galasso.
Αν θέλουμε να συνοψίσουμε τι είναι ο μεριδιοναλισμός έχουμε εδώ την απάντηση. Ευτυχισμένα γενέθλια στην Il Mattino!
Massimiliano Verde
Πρόεδρος της Ναπολετάνικης Ακαδημίας (Accademia Napoletana)
