Η γλωσσική ταυτότητα ενός λαού περνά μέσα από λέξεις, ρίζες, μνήμη. Και αν αυτή η μνήμη κινδυνεύει να ξεθωριάσει, τότε η προστασία της γίνεται πολιτιστικό καθήκον. Μετά από δεκαετίες μελετών, το Ιστορικό Ετυμολογικό Λεξικό Ιταλοελληνικών Ιδιωμάτων του Αναστάσιου Καραναστάση, το σημαντικότερο έργο που δημιουργήθηκε ποτέ για τα Ελληνικά της Καλαβρίας και τα Ελληνικά του Σαλέντο, φτάνει επιτέλους στα ιταλικά. Τα εύσημα ανήκουν στον καθηγητή Pasquale Casile, ο οποίος μετέφρασε ολόκληρο το corpus σχετικά με τα ελληνικά της Καλαβρίας, επιστρέφοντας έτσι μια πολύτιμη κληρονομιά σε μελετητές και ενθουσιώδεις.
Η μετάφραση, χωρισμένη σε πολλούς τόμους, αντιπροσωπεύει ένα κρίσιμο βήμα προς την αξιοποίηση ενός χιλιετούς ιδιώματος, που σήμερα περιορίζεται στο λεγόμενο ελληνόφωνο νησί, δηλαδή στην ελληνόφωνη περιοχή της επαρχίας του Ρέτζιο Καλάμπρια. Εδώ, σε μικρές πόλεις όπως το Gallicianò, το Bova, το Roghudi και το Condofuri, επιβιώνουν τα ελληνικά της Καλαβρίας, τα οποία τώρα ομιλούνται από μια μικρή κοινότητα ηλικιωμένων, ενώ οι νέες γενιές τα μαθαίνουν σχεδόν αποκλειστικά χάρη σε ακαδημαϊκές και πολιτιστικές προσπάθειες.
«Το Λεξικό Καραναστάση είναι το σημαντικότερο έργο που διαθέτουμε για τα ελληνικά της Καλαβρίας και τα ελληνικά της Απουλίας. Έχω μεταφράσει όλα τα λήμματα που σχετίζονται με τα ελληνικά της Καλαβρίας, προσφέροντας μια γλωσσική ερμηνεία εκ των έσω, από κάποιον που ανήκει σε αυτήν την κουλτούρα. Αυτό το έργο έπρεπε να μεταφραστεί, αλλά να μεταφραστεί από Έλληνα από την Καλαβρία», εξηγεί ο καθηγητής Pasquale Casile, υπογραμμίζοντας την αξία ενός έργου που δεν είναι μόνο τεχνική, αλλά και ταυτότητα.
Το λεξικό δεν είναι απλό λεξικό: η ιδιαιτερότητά του έγκειται στην ετυμολογική και φωνητική ορθογραφία, με ελληνικούς χαρακτήρες, που επιτρέπει σε οποιονδήποτε να διαβάσει και να κατανοήσει το κείμενο με ευκολία. «Είναι ένα θησαυρό λεξιλογικής μνήμης, το μοναδικό ελληνοκαλαβρέζικο λεξικό που περιλαμβάνει παραδείγματα καθημερινής χρήσης. Αυτό σημαίνει ότι όποιος θέλει να μάθει περισσότερα για τη γλώσσα δεν θα βρει μόνο λέξεις, αλλά και τη χρήση τους στην πραγματική ζωή, ένα θεμελιώδες στοιχείο για να κρατήσει ζωντανή μια πολιτιστική κληρονομιά».
Το Λεξικό Καραναστάση εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, τον ανώτατο επιστημονικό φορέα στην Ελλάδα για τη μελέτη της γλώσσας, αναφορά ισοδύναμη με την Accademia della Crusca στην Ιταλία. Και είναι ακριβώς με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας που ο Casile επαναλανσάρει ένα κρίσιμο θέμα: τη θεσμική αναγνώριση του ιταλοελληνικού πολιτισμού. «Θέλουμε να γίνεται σεβαστή και να διδάσκεται η γλώσσα μας, ειδικά στα κλασικά λύκεια, με συγκεκριμένη διδακτέα ύλη. Ακριβώς όπως υπάρχουν μαθήματα αφιερωμένα στην Οξφόρδη ή σε νομικούς-οικονομικούς κλάδους, τα Ελληνικά της Καλαβρίας πρέπει να βρουν χώρο στα σχολεία, εκπαιδεύοντας νέους επαγγελματίες. Το σχολείο της αυτονομίας – συνεχίζει ο Casile – πρέπει να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις στους Έλληνες της Καλαβρίας, που τους περίμεναν τουλάχιστον πενήντα χρόνια».
Το τελευταίο κεφάλαιο στην ιστορία της ελληνικής ελληνικής ή της Καλαβρίας δεν έχει γραφτεί ακόμη. Ενώ αφενός η γλωσσική κοινότητα συρρικνώνεται, αφετέρου το ακαδημαϊκό και πολιτιστικό ενδιαφέρον αυξάνεται, με πρωτοβουλίες που στοχεύουν στη διαφύλαξη και διάδοση αυτής της αρχαίας γλώσσας. Η έκδοση του Lessico Karanastasis στα ιταλικά αντιπροσωπεύει ένα αποφασιστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, προσφέροντας ένα ουσιαστικό εργαλείο για όποιον θέλει να κατανοήσει και να μεταδώσει τις ρίζες ενός λαού που, μέσω της γλώσσας του, συνεχίζει να υπάρχει.
Πηγή: ilreggino.it
